Podobnie jak w wielu krajach europejskich, tak i w Polsce problem nadwagi i otyłości jest duży. Pierwsze wiarygodne badania zostały przeprowadzone w 2000 r. przez Instytut Żywności i Żywienia. Badania te wykazały, że nadwaga występowała u 41% mężczyzn i 28,7% kobiet, otyłość natomiast u 15,7% mężczyzn i 19,9% kobiet.
Badania prowadzone w latach 2003-2005 w ramach projektu WOBASZ (Wieloośrodkowe Badanie Stanu Zdrowia Ludności), ujawniły, że nadwagę posiada 40,4% mężczyzn i 27,9% kobiet, a otyłość ma 21,2% mężczyzn i 22,4% kobiet. Niestety, badania pokazują, że od roku 2000 nastąpił wzrost liczebność osób otyłych w Polsce o 6,5% u mężczyzn i o 3,2% u kobiet.
Nadwaga– tym terminem określa się zwiększenie masy ciała o 10% w odniesieniu do właściwej masy ciała, natomiast terminem otyłość określa się masę ciała większą o 20% od masy prawidłowej i określonego wzrostu. Otyłość to nagromadzenie tkanki tłuszczowej, które prowadzi do licznych powikłań narządowych.
Za niedożywienie uznawany jest spadek masy ciała od prawidłowej masy o 10%. Choć określenie procentowe masy ciała nie wskazuje bezpośrednio na stopień udziału tłuszczu w ciele, jest to punkt wyjściowy dalszej diagnozy problemu przez specjalistów.
Za prostą i dość precyzyjną metodę określenia prawidłowej masy ciała uznaje się tzw. wskaźnik masy ciała ( BMI-body mass index) oraz wskaźnik stosunku talii do bioder (WHR- Waist to Hip Circumference Ratio). Trzecim pomocnym wskaźnikiem do oceny wagi prawidłowej, nadwagi bądź otyłości jest obwód talii.
Wskaźnik masy ciała-wzór
”BMI jest to stosunek masy ciała wyrażonej w kilogramach do podniesionej do kwadratu wysokości ciała wyrażonej w metrach”. Wskaźnik ten umożliwia ocenę stanu odżywiania. Prawidłowa masa ciała według wskaźnika BMI wacha się od 18,5 do 24,9.Osoby z niedowagą mają wskaźnik BMI poniżej 18,5. U osób z nadwagą wskaźnik waha się od 25,0 do 29,9.Wraz ze wzrostem wskaźnika prawidłowej masy ciała wzrasta też ryzyko powikłań chorobowych. Gdy BMI przekracza 30 ryzyko, chorób wzrasta i od tego momentu osoba z nadwagą staje się otyła. Otyłość można podzielić trzystopniowo. Otyłość 1 stopnia BMI wacha się od 30,0 do 34,9, otyłość 2 stopnia BMI wacha się od 35,0 do 39,9 oraz otyłość3 stopnia BMI wynosi >40, tak zwaną olbrzymią.
STAN ODŻYWIANA |
BMI |
Niedożywieni | < 18,5 |
Norma | 18,5-24,5 |
Nadwaga | 25,0-29,9 |
Otyłość | >30,0 |
Stopień 1 | 30,0-34,9 |
Stopień 2 | 35-39,9 |
Stopień 3 | >40 |
Tabela ta nie dotyczy kobiet już w ciąży ponieważ wskaźnik BMI nie obejmuje tego aspektu w wyliczeniach. Chodzi tu głównie o wagę wyjściową z którą kobieta zachodzi w ciąże. Jeśli przed zajściem w ciążę miała już sporą nadwagę lub otyłość może to zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań ciążowych.
Nadmierna masa ciała wpływa na niemal każdy aspekt kobiecej rozrodczości, powoduje powikłania metaboliczne, rozrodcze a także zwiększa ryzyko zachorowania, m.in. na raka macicy, jajników. Zwiększa też prawdopodobieństwo wystąpienia innych zaburzeń i chorób.
Otyłość stwierdza się w 35% zgonów połogowych w Wielkiej Brytanii. W Stanach Zjednoczonych, gdzie zjawisko nadwagi i otyłości jest jeszcze większe, Amerykańskie Kolegium Położników i Ginekologów (American College of Obstetricians and Gynecologists) sformułowało specjalne wytyczne na temat wpływu otyłości na ciążę.(Tabela poniżej)
WPŁYW OTYŁOŚCI NA CIĄŻĘ |
||
POWIKŁANIA MEDYCZNE |
POWIKŁANIA TECHNICZNE | |
OKRES PRZED ZAJŚCIEM W CIĄŻĘ |
ZABURZENIA MIESIĄCZKOWANIA, NIEPŁODNOŚĆ |
———— |
WCZESNY OKRES CIĄŻY |
PORONIENIE, ANOMALIE PŁODU |
TRUDNOŚĆ Z WYKONYWANIEM BADANIA USG |
OKRES CIĄŻY | NADCIŚNIENIE INDUKOWANIE CIĄŻĄ,STAN PRZEDRZUCAWKOWYCUKRZYCA CIĘŻARNYCHŻYLNA ZAKRZEPICA Z ZATOROWOŚCIĄ |
———— |
OKRES PRZEDPORODOWY |
PORÓD INDUKOWANY CESARSKIM CIĘCIEM |
PROBLEM PODCZAS ZABIEGU I ZNIECZULENIA |
OKRES POPORODOWY |
KRWOTOK, ZAKAŻENIA ŻYLNA ZAKRZEPICA Z ZATOROWOŚCIĄ
|
———– |
PŁÓD |
ZAGROŻENIE ŻYCIA PŁODU, UMIERALNOŚĆ/CHOROBOWOŚĆ OKOŁOPORODOWA, MAKROSOMIA |
URAZY OKOŁOPORODOWE |
Tabela. opracowanie własne na podstawie N. Sattar, M. Lean, redakcja naukowa tłumaczenia prof. zw. dr hab. med. D.Pupek-Musialik, „ACB Otyłości”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009 r.
Większość kobiet z nadmierną masą ciała, zwłaszcza otyłych, boryka się z wieloma problemami ginekologicznymi. Najnowsze dowody wskazują, że insulinooporność jest integralną częścią zespołu policystycznych jajników u kobiet z nadmierną masą ciała.
U większości kobiet z tym schorzeniem zwiększone jest wydzielanie androgenów i nieprawidłowe rozwijanie się pęcherzyka Graafa, co prowadzi do zaburzenia funkcji jajników i menstruacji. Do klinicznych objawów wielotorbielowatości jajników związanych z większą czynnością androgenów i niższym stężeniem SHBG zalicza się hirsutyzm, trądzik, łysienie, oraz skąpe miesiączki i zaburzenia owulacji.
Leki zawierające estrogen i indukujące owulację mogą zwiększyć ryzyko zakrzepicy żylnej u kobiet z nadwagą i otyłością. Stosowanie tabletek antykoncepcyjnych przez otyłe kobiety (BMI >25) 10-krotnie zwiesza ryzyko zakrzepic żylnych.
Ryzyko nadciśnienia indukowanego ciążą u kobiet z otyłością (BMI >30, lub obwód w talii >88cm) i stanu przedrzucawkowego jest 2-3-krotnie wyższe niż u kobiet z nadwagą czy prawidłową masą ciała. Otyłość ciężarnych kobiet zwiększa także 4-krotnie ryzyko cukrzycy indukowanej ciążą, co wiąże się, m.in., z makrosomią płodu (masa urodzeniowa powyżej 4000g). Makrosomia sprzyja niższej punktacji w skali Apgar w pierwszych chwilach po urodzeniu i niższemu pH krwi pępowinowej, a także urazom i złamaniom. Całkowita śmiertelność takich noworodków to 8%7. Istnieje duże ryzyko powikłań ciążowych u kobiety z nadmierną masą ciała, dlatego kobiety z upośledzoną przez otyłość płodnością powinny spróbować przed zajściem w ciąże „zrzucić” możliwie jak najwięcej kilogramów.
Niestety na problemach samej otyłej ciężarnej się nie kończy. Kobiety o nadmiernej masie ciała rzadziej karmią piersią, mają 3-krotnie większą szanse na poronienie, trzy razy częściej rodzą dzieci z rozszczepem kręgosłupa i przepukliną pępkową oraz dwa razy częściej rodzą dzieci z wadami serca lub licznymi anomaliami. Otyłe matki nawet bez problemów z cukrzycą mogą niekorzystnie „programować” swoje potomstwo w macicy w kierunku większej otyłości w późniejszym życiu.
Dlaczego tak tyjemy? Dlaczego wciąż przybywa osób z otyłością olbrzymią? Czy w dobie dobrobytu, zapomnieliśmy o zdrowym rozsądku?
Przeczytaj też o zagrożeniach zdrowotnych u kobiet i mężczyzn.